Yağmur ve Dolu Oluşumu Nasıl Gerçekleşir ?

---

09.05.18, Çarşamba

Yağmur oluşumu bilindiği gibi son derece basit bir mekanizmadan meydana gelmektedir.

Bu basit mekanizma suyun yer yüzünden buharlaşması ve yoğunlaşma olaylarının birleşiminden başka bir şey değildir.

Güneşin sıcak etkisiyle yer yüzünde buluna akarsular, denizler, okyanuslar ve göl sularının bir bölümü buharlaşır. Kısacası su buharı olarak havaya karışır. Su buharı havadan daha hafif olduğundan gittikçe yükselir ve soğumaya başlar. Sonunda öyle bir an gelir ki su buharı buharlaşma olayının tersine yeniden yoğunlaşmayı meydana getirecek kadar ısısı düşük bir hava alana ulaşır. Böylelikle soğuk hava tabakasına rastlayan buhar tanecikleri bir a raya gelerek su taneciklerini oluştururlar. Bu su taneciklerinin meydana getirdiği hava kütlelerine yağmur bulutu adı verilir.

Su tanecikleri oldukça küçüktür bir çapa sahiptir. Çapları 5 ila 50 mikron arasında değişir. Böyle su taneciklerinin bütünüyle durgun bir hava ortamında yere düşebilmesi için 16 saat beklemesi gerekir.

Bunun yanında atmosfer genellikle çok hareketli bir ortamdır. Su tanecikleri yere yağmur olarak inmeden önce havada bulutlarla birlikte dolaşır.

Su Tanecikleri ve Su Damlalarının Oluşumu

Su taneciklerinin yağmur olarak yere düşebilmesi için belli bir büyüklüğe ulaşması gerekmektedir. Bunun için taneciklerin çapları en az 1/10mm olmalıdır. yani bir su taneciği var olduğu büyüklükten bir milyon defa daha büyümelidir.

Buda yüz binlerce taneciğin bir araya gelerek "tanecik birliğini" meydana getirmesiyle oluşur. Böylece su damlacığını meydana getirmiş olurlar. Bu birliğin oluşumu iki şekilde meydana gelir.

1- Çarpma Yolu ile ; Buluttaki su tanecikleri rüzgarların etkisiyle bir ileri bir geri savrulup durular. Bu savrulma esnasında biri birlerine çarpan su taneciklerinin birleşmesi ile su damlacıklarını oluştururlar. Zaman içerisinde bu damlacıklar kendi aralarında birleşmeye devam ederek büyürler. Bu damlalar belli bir ağırlığa eriştiklerinde havadan daha ağır oldukları için yağmur olarak yere yüzüne düşerler.

2- Kristalleşme Yolu ile; Hava sıcaklığının aniden düşmesi sonucu su tanecikleri donarak buz kristalleri meydana getirirler. Bu ağır kristal parçacıkları yere düşerken kendinden daha sıcak bir hava tabakası ile karşılaşırsa kristaller erir ve yer yüzüne su damlacıkları ( yağmur) olarak dökülür.

Dolu Oluşumu

Dolu oluşumu yağmur oluşumuna göre daha karmaşık bir yapıya sahiptir. Doluda yağmur gibi atmosfer katmanları arasındaki ısı farklılıklarından meydana gelmektedir.

Hava akımı hava ile birlikte ince kum ve toz taneciklerini de yanında sürükler. Bu taneciklerin içinden büyük olanları tekrar yere düşer. Küçük olanları ise hava ile birlikte yükselmeye devam eder. Bu tozlu ve kumlu hava bir yağmur bulutuna rastlayınca toz ve kum taneciklerinin yüzeyine çarpan su damlacıkları kum ve toz yüzeyine yapışıp kalır. Bu aşama dolunun ilk oluşum evresi olarak kabul edilir.

Su damlacıklarının donması ile ağırlaşan tanecikler yere doğru alçalırken soğuk ve nemli bir hava katmanına rastlarlarsa normal bir yağmur gibi yer yüzüne dökülürler. Rastladıkları bu hava kuru ve sıcak ise su tanecikleri buharlaşır, toz tanecikleri de tekrar yukarı doğru yükselir. Ama yükselen bir hava akımına rastlayacak olursa çok daha yükseklere çıkarlar. O zaman içi tozlu, kumlu olan su tanecikleri donarak buz tanecikleri durumunu alırlar.

Bu buz tanecikleri alçalıp yükselerek hava kütleleri ile birlikte atmosferde bir aşağı bir yukarı dolaşır dururlar. Artık havadaki bütün nemi toplamışlardır. Hacimleri de iyice büyümüştür. Böylece havadan daha ağır gelmeye başlarlar ve hava soğur soğumaz ilk fırsatta yer yüzüne dolu olarak düşerler.

Fırtınayla birlikte oluşan dolu taneleri çok tehlikeli olabilir. Çünkü havada çok daha fazla zaman geçer ve bu tanecikler sürekli olarak ağırlaşır ve kütlesi artar. Bu artış da bir yere kadardır. Hava artık bu tanecikleri taşıyamaz ve oldukça büyük kütleli dolu taneleri yeryüzüne düşer.

Bu güne kadar ağırlığı en fazla olan dolu tanesi Bangladeş’e düşmüştür ve ağırlığı yaklaşık olarak 1 kilogram kadar olarak tespit edilmiştir.